მიმოხილვა

ამ თავის დასრულების შემდეგ, თქვენ უნდა შეგეძლოთ დემონსტრირება, სავარაუდო ხერხემლის ტრავმის მქონე მოთამაშის შეფასებისა და მართვის, რაგბის დაწესებული გადაუდებელ დახმარებაში.

მიზნები

1. ხერხემლის ტრავმის მნიშვნელობის გაგება
2. ხერხემლის ტრავმის ამოცნობის გაგება
3. ხერხემლის ტრავმის შეფასებისა და მართვის გაგება
4. ხერხემლის იმობილიზაციის პრინციპების გაგება
5. იყოთ გამოცდილები ხერხემლის იმობილიზაციის ხელსაწყოების გამოყენებისას

მნიშვნელოვნება

მიუხედავად იმისა, რომ ზურგის ტვინის დაზიანება იშვითია რაგბის კავშირში, ხერხემლის დაზიანება, ზურგის ტვინის დაზიანების გარეშე, უფრო ხშირია (Jackoet I 1998)(Garraway WM 2000)(Brooks JHM 2005)(Fuller CW 2007). პირველი, თუმცა, არის სერიოზული შედეგების ტრავმა და ამრიგად, მნიშვნელოვანია, რომ მოედნანზე გაწეული დახმარება არის შესაძლებელი, რათა ამოიცნოთ და მართოთ ხერხემლის დაზიანება შესაფერისად, განსაკუთრებით ისინი მათი, რომლებსაც პოტენციურად შეუძლია ზურგის ტვინის დაზიანების გამოწვევა.

რაგბიში, ტრავმა ჩვეულებრივ არის დაბალი სიჩქარის და ზურგის ტვინი, ჩვეულებრივ დაუზიანებელია შეზღუდული პირველადი პათოლოგიით. ხერხემლის მეორადი პათოლოგია ჰიპოქსიით განსაზღვრულია როგორც მექანიზმი, რომლის შედეგია უმეტეს შემთხვევაში, მისი მუდმივი დაზაინება (Rowland JW 2008). ამ შემთხვევაში ოპტიმალური მართვას, ტრანსპორტირების დროს და საავადმყოფოში, შესაბამისად აქვს პოტენციურად განსაკუთრებულად დადებითი გავლენა ავადმყოფზე და გამოვლენაა, როცა პაციენტს უბრუნდება ნორმალურ ფუნქციონირება ან რჩება ქმედუუნარო სიცოცხლის ბოლომდე.

ეპიდემიოლოგია

ყოველ წელს დიდი ბრიტანეთის გაერთიანებულ სამეფოში, ხერხემლის დაზიანების დაახლოებით 500 ახალი შემთხვევაა. ამ რიცხვის უმრავლესი შემთხვევა გამოწვეულია ავტოსაგზაო შემთხვევისგან (36%) და რაგბიში დაცემის შედეგია 0.5% (ორივე კოდი). ინგლისი წელიწადში საშუალოდ 3-4 მოთამაშეს უზიანდება ზურგის ტვინი, რაც იწვევს მუდმივ ქმედუუნარობას. ზურგის ტვინის კატასტროფული დაზიანების რისკი რაგბის კავშირში, სხვა აქვტივობებთან შედარება და რისკი ნაჩვენებია გამოსახულება 2-ში (Fuller 2008).

გამოსახულება 2: ზურგის ტვინის კატასტროფული დაზიანება რაგბის კავშირში (გამოყენებულია ექიმ C Fuller-ის ნებართვით)

ინდივისა და საზოაგოდებისთვის ზურგის ტვინის დაზიანების საფასური მნიშვნელოვანია. მოთამაშაზე და მის ოჯახზე გავლენა ცხოვრების შემცვლელია. სიცოცხლის მანძილზე ჯანმრთელობის და სოციალური დახმარების საფასური შეფასებულია დაახლოებით 8 მილიონ ფუნტამდე.

ზურგის ტვინის არაკატასტროფული დაზიანების ტვირთი ასევე არ არის უმნიშვნელო; ერთ კვლევაში ისინი პასუხიმგებლები არიან, სათამაშო ტრავმების საერთო დროის ჯამის 9%-ის დაკარგვაზე (Brooks JHM 2005).

პათოლოგია

ყველაზე ხშირი ზურგის ტვინის დაზიანების ყველა შემთხვევის საერთო სურათში, რაგბიში, ყველაზე ხშირი ხერხემლის კისრის ნაწილის დაზიანებაა. ზურგის ტვინის არაკატასტროფულ დაზიანებაში, ხერხემლის კისრის და წელის ნაწილი არის ყველაზე ხშირი. ხერხემლის წელის ნაწილის ტრავმების შედეგზე მოდის ყველაზე დიდი დროის კარგვის ტვირთი - 57%, ხერხემლის კისრის ნაწილის ნერვული ფესვის დაზიანება აღრიცხულია, როგორც 15% (Fuller CW 2007).

მექანიზმები, რომლებსაც შეუძლიათ გამოიწვიონ ზურგის ტვინის დაზიანება, ბეჭდურ მასალაში დაყოფილია შემდეგ კატეგორიებად:

• აქსიალური ზეწოლა ან კომპრესია
• ჰიპერმოხრა ან ჰიპერგაშლა
• ზედმეტი გვერდითი მოხრა
• ჰიპერბრუნვა
• დაჭიმულობა (ნაკლებ საბარაუდო რაგბიში)

შემოთავაზებულია, რომ რეალური მექანიზმები უფრო რთულია, რადგან აქსიალური ძალის მიმართვამ თავის წვერზე, შესაძლოა გამოიწვიოს კომპრესია, მოხრით და გაშლით, რომელიც ხდება ხერხემლის კისრის ნაწილის გასწვრივ სხვადასხვა წერტილებში.

პათოლოგიების სპექტრი არის მოულოდნელი რაგბიში, რასაც შეუძლია გამოიწვიოს ზურგის ტვინის დაზიანება, ქვემოთ მოცემული იზოლაციისა და კომბინაციის ჩათვლით:

• მალის მოტეხილოება. ეს შეიძლება იყოს სტაბილური და არასტაბილური.
• მალის ამოვარდნილობა ან არასრული ღრძობა. ეს შეიძლება იყოს ბი-ფაცეტური ან უნი-ფაცეტური.
• მახვილი დისკის ამოვარდნა.

ტრავმის ყველაზე ხშირი ადგილებია C4/5 და C5/6. ყველაზე მაღალი დაზიანება შეიძლება იყოს C1/2 დაზიანების ჩათვლით, როგორიცაა ღერძოვანი პალოს მოტეხილობა (Silver JR, 1992).

მეორადი პათოლოგია, რომელიც იწვევს ჰიპოქსიას, შეიძლება გამოწვეული იყოს შემდეგით:

• სასუნთქი გზების დახშობა
• ფილტვში ჰაერის მიწოდების შემცირება
• ჰიპოვოლემია
• შესუსტებული ვასკულარული მომარაგება ზურგის ტვინისთვის:
  • პირდაპირი ზეწოლა მოტეხილი/ამოვრადნილი ძვლისგან
  • შეშუპება

ამოცნობა

ეჭვის მაღალი მაჩვენებლით უნდა იყოს განხილული ხერხემლის დაზიანება შემდეგი გარემოებებში:

• თავზე დარტყმა პირველ ხაზზე, რომელიც ჩართული შერკინებაში, რაც იწვევს თავის და/ან კისრის ტრავმას.
• ჩაქცეული შერკინება, რაც იწვევს თავის და/ან კისრის ტრავმას.
• პირველი ხაზი „ვარდება“ შერკინებაში, რას იწვევს კისრის ტრავმას.
• თავზე დარტყმა ბოჭვისას, რაც იწვევს თავის და/ან კისრის ტრავმას.
• კისრის ტრავმა, რაც გამოწვეულია “რაქიდან“ ბურთის გამოტანით („Squeeze ball”).
• შუბისებრი ბოჭვა, რაც იწვევს თავის და/ან კისრის ტრავმას.
• სიმაღლიდან დაცემა, მაგალითად ჰაერში შემოჭვა ან აუტში აწევის შემდეგ ჩამოვარდნა, რაც იწვევს თავის და/ან კისრის ტრავმას.
• ყველა თავის ტრავმა, რაც იწვევს გონებაზე ყოფნის დონის ცვლილებას.

ზურგის ტვინის დაზიანების ნიშნები და სიმპტომები

• კისრი ცენტრის ან ზურგის ტკივილი
• ხერხემლის სვეტის დეფორმაცია
• პარალიზი
• გაბუჟება
• სიმძიმის შეგრძნება კიდურებში
• ქავილი/პარესთეზია
• ნეიროგენური შოკი
• სუნთქვის პრობლემა
• დიაფრაგმული სუნთქვა
• სუთქვის შეჩერება
• პრიაიზმი

შეფასება და მართვა

ყველა ტრავმირებული მოთამაშე უნდა შეფასდეს და მათი მკურნალობის პრიორიტეტები დაფძუვნებული უნდა იყოს პირველად დათვალიერებაზე.

როგორ ადრე დეტალურად იყო განხილული, ეს შედგება გადაუდებელი დახმარების SABCDE-ითა და სიცოცხლისთვის საშიში მდგომარეობის ამოცნობით შემდეგი მიმდევრობის მიყოლით:

1. უსაფრთხო მისვლა
2. სასუნთქი გზების შენარჩუნება, C-ხერხემლის დაცვით
3. სუნთქვა, ადეკვატური ჰაერის მიწოდებით
4. ცირკულაცია, ჰემორაგიის კონტროლით
5. ქმედუუნარობა: ნევროლოგიური სტატუსი
6. გავლენისა და გარემოს კონტროლი

როგორც სხვა ტრავმებთან, ხერხემლის კისრის ნაწილი უნდა იყოს მდგრადი, ერთ-ხაზზე იმობილიზაციის მეშვეობით, როცა პირველადი დათვალიერება სრულდება. გაფრთხილება ამ შემთხვევაში არის ის, რომ სასუნთქი გზების კონტროლი ხდება პრიორიტეტული. თუ, შეუძლებელია ოპტიმალური ხერხემლის იმობილიზაციის შენარჩუნება ადეკვატური სუნთქვის უზრუნველყოფით, მაშინ სასუნთქი გზების მართვა ხდება პრიორიტეტული.

სიფრთხილეა საჭირო, როცა სრულდება ზურგის ტვინის დაზიანების მქონე პაციენტის სასუნთქი გზებზე ჩარევა, სადაც დაზიანებულია სიმპატიკური ნერვული სისტემა. ეს იწვევს არასაპირისპირო პარასიმპატიკურ აქტივობებს, რომელიც ჰიპიქსიისა და ჰიპოვოლემიის მეშვეობით გაზვიადებული გახდეს. შედეგად, სასუნთი გზების მანევრმს, შეუძლია გამოიწვიოს ღრმა ბრადიკარდია ან გულის გაჩერება

ამრიგად, სასუნთ გზებზე ჩარევა მინიმუმამდე უნდა იყოს დაყვანილი, რომელიც უზრუნველყოფს სასუნთქი გზების დაკმაყოფილებას. I ასპირაციის ან სასუნთქი გზების დამხმარეები არის საჭირო, ვასკულარული შეფასება უნდა იყოს შესრულებული, მაშინ როცა სასუნთქი გზები ნარჩუნდება ყბის ამოწევით, რათა შესაძლებელი იყოს ატროპინის გამოყენება, რათა უმკურნალოთ ბრადიკარგას, თუ საჭიროა. თუ, მოთამის სასუნთქი გზები დაკეტილია, ის უნდა გაიღოს მანუალური მეთოდით, მაშინ როცა ხერხელის კისრის ნაწილის იმობილიზაცია შენარჩუნებულია.

მანუალური ერთ-ხაზზე სტაბილიზაცია

ყველა მოთამაშეს, ტრავმის მექანიზმით, რომელიც მიუთითებს ხერხემლის დაზიანების ალბათობაზე, უნდა ჰქონდეთ მანუალური ერთ-ხაზზე სტაბილიზაცია, დაწყებული ყველაზე ადრინდელი შესაძლობლობისთანავე.

მოთამაშის თავი მხარდაჭერა უნდა მოხდეს ისე, როგორც ქვემოთაა ნაჩვენები.

ალტერნატიული ტექნიკა შეიძლება გამოყენებული იყოს საწყის ეტაპზე ან როცა ტრანსპორტირების კონტროლისას. ეს ცნობილია, როგორც წინიდან დაჭერა, ნაჩვენებია ქვემოთ.

მანუალური ერთ-ხაზზე სტაბილიზაცია შენარჩენუნებული უნდა იყოს ყოველთვის, სანამ სრული მექანიკური იმობილიზაცია არ იქნება მიღწეული ან შეფასებით დადგინდება, რომ გაგრძელება არ არის საჭირო (იხილეთ, ხერხემლის გამორიცხვა)

თუ, თავი არ არის ნეიტრალურ პოზიციაში, ის ფრთხილად უნდა იყოს გადაადგილებული ამ პოზიციაში, თუ ქვემოთ ჩამოთვლილი რომელიმე უკუჩვენებები არ გამოვლინდება მოძრაობის დროს:

• ტკივილის გაზრდა
• კუნთის სპზამის გაზრდა
• მოძრაობის წინააღმდეგობა
• ნევროლოგიური დეფიციტის შეტევა ან გაუარესება
• ჭრიალი

თუ, ნეიტრალური გასწორება ვერ მიიღწევა, თავის იმობოლიზაცია უნდა მოხდეს იმ პოზიციაში როგორშიც იყო.

სუნთქვა

მოთამაშის შეფასების შემდეგი პრიორიტეტი არის სუნთქვა. სიცოცხლისთვის საშიში მდგომარეობები უნდა იყოს ამოცნობილი და შესაბამისი დაოყოვნებლივი მკურნალობა ჩატარებული.

ყველაზე მოთამაშეს, ვისაც აქვს საეჭვო ხერხემლის დაზიანება, საავადმყოფოში გადაყვანამდე უზრუნველყოფილი უნდა იყვნენ ჟანგბადის მაღალი ნაკადით არა-ხელახალ-ჩასუნთქვადი (ტრავმა) ნიღბით.

ზემო გულმკერდის ან ხერხემლის ქვემო კისრის ნაწილის დაზიანებამ შეიძლება გამოწვიოს ნეკნთაშორისი კუნთების პარალიზი, ეს გამოიწვევს სუნთქვის გართულებასა და დიაფრაგმულ სუნთვას.

ხერხემლის ზემო კისრის ნაწილის დაზიანებისას, დიაფრაგმაც (გაღიზიანებული C3/4/5 მიერ) ასევე შეიძლება პარალიზდეს, რაც გამოიწვევს სუნთქვის მძიმედ გაუარესებას. ამრიგად, ჰაერის მოძრაობას დახმარებაა საჭირო.

ცირკულაცია

ნეიროგენური შოკი - სიმპატიკური ნერვული სისტემის დაზიანება იწვევს ვასკულარული ტონუსის დაკარგვას. ეს იწვევს სისხლის შეგროვებას პერიფერიულ ცირკულაციაში და ამდენად ჰოპოთენზიას, ჩვეულებრივ თბილი კიდურებით. სხეული გულის ცემის სიხშირის გაზრდის წყალობით ნორმალურად ანაზღაურებულია, მაგრამ რადგან ეს არის სიმპატიკური ნერვული სისტემის შუამავლობით, ეს არ გამოვლინდება. ამრიგად, პაციენტებს ნეიროგენური შოკით აქვთ დაბალი სისხლის წნევა და დაბალი პულსის სიხშირე.

პაციენტებს, ვისაც აქვთ მრავლობითი ტრავმა, შოკი არ უნდა იყოს მიწერილი ერთპიროვნულად ზურგის ტრავმის ტრავმისთვის და ჰიპოვოლემიური შოკი უნდა გამოირიცხოს. გარე ჰემორაგია უნდა იყოს მართული და დაფარული სისხლდენის პოტენციური ადგილები შეფასებული (გულ-მკერდი, მუცლისღრუ, რეტროპერიტონეალური, მენჯი და გრძელი ძვლები).

ნეიროგენური შოკის მართვისას, სითხის შეცვლა დაყვანილი უნდა იყოს მინიმუმამდე; საკმარისი რათა შენარჩუნდეს სხივური პულსი. ეს უზრუნველყოფს ადეკვატურ სასიცოცხლო ორგანოების პერფუზიას, ფილტვის შეშუპების რისკის გარეშე. როცა ეხმარებით პაციენტს, ფრთხილად უნდა იყოთ, რათა არ ჩაწიოთ მისი ფეხები ქვემოთ, რადგან ამას შეიძლება გაამწვავოს ცირკულაციის მოცულობის ფერიფერიული დაგროვება და გამოიწვიოს სწრაფი გულის კომპენსაციის მოშლა.

ქმედუუნარობა: ნევროლოგიური სტატუსი

მოთამაშის ნევროგოლიური სტატუსის მოედნის საბაზისო დათვალიერება მოიცავს, AVPU-ს სისტემის გამოყენებას და მოთამაშის პერიფერიული ნევროლოგიის შემოწმება უნდა იყოს შესრულებული.

მოედანზე ამას უნდა შეადგენდეს:

• სპინალური ტკივილი და მგრძნობიარობა. ეს არის შუანაწილის ტკივილი/მგრძნობიარობა. იზოლირებული მგრძნობიარობა პარავერტებრაულ კუნთებში არ არის სპინალური ტკივილი.
• მგრძნობელობა; კითხეთ მგრძნობელობის დაკარგვის და პარაესთეზიის შესახებ. შეამოწმეთ მგრძნობელობა ნელი შეხებით შერჩეულ დერმატომებზე ანუ C5, C8, T4, T10, L2 და L5.
• მოტორიკა; შეამოწმეთ შერჩეული მიოტომები, რომლებიც არ იწვევს ტორსის მოძრაობას ანუ იდაყვის მოხრა, ხელის/თითისა და კოჭის მოძრაობა.

ეს არის შეზღუდული შეფასება, მაგრამ საკმარისი, რათა დადასტურდეს იმობოლიზაციის საჭიროება და მოგცეთ ტრავმის დონის ნიშანი. თუ, გადაყვანილია სამედიცინო ოთახში, შესაძლებელია უფრო დეტალური ნევროლოგიური შემოწმების შესრულება.

გავლენა და გარემო

საწყის ეტაპზე, მოედნის შეფასება უნდა იყოს შეზღუდული ზეგავლენით და მოთამაშე დაცული უნდა იყოს გარემოსგან.

ხერხემლის იმობილიზაცია

საავადმყოფომდელი ხერხემლის იმობილიზაციის მიზნებია ხერხემლის სტაბილიზაცია შეზღუდული მოზრაობით, რათა მოხდეს შემდგომი ტრავმის მიღების პრევენცია.

ხერხემლის იმობილიზაციის კრიტერიუმები

ხერხემლის იმობილიზაცია განხილული უნდა იყოს ნებისმიერი მოთამაშისთვის, ზურგის ტვინის დაზიანების ნიშნებისა და სიმპტომების მექანიზმითა და გამოვლინებით. ბლოკ-სქემა აჩვენებს JRCALC-ის მითითებას ხერხემლის იმობილიზაციის (Joint Royal Colleges Ambulance Liason Committee 2006). გადაწყვტილების მიღების პროცესი ნაჩვენებია დაბლა.

ხერხემლის გამორიცხვა

თუ, გაიარეთ იმობილიზაციის გადაწყვეტილების მიღების გზა, განსაზღვრულია, რომ იმობილიზაცია არ არის საჭირო, მაშინ პრაქტიკოსმა უნდა დაიწყოს „ხერხემლის გამორიცხვა“ მოედანზე ან სამედიცინო ოთახში. ეს პროცესი რეკომენდირებულია ICIS Faculty-ის მიერ, რომელიც ეყრდნობა Canadian C-Spine Rulles-ს (Stiell IG 2001)(C.C Stiell IG 2003) და NEXUS და NICE რეკომენდაციებს.

საფეხურები C-ხერხემლის გამორიცხვისთვის სახელმძღვანელოებიდან არის:

• არ არის ტრავმის მიღებისთვის საეჭვო მექანიზმი
• არ არის გონებაზე ყოფნის დონე შემცირებული (გკშ 15)
• არ არის ნევროლოგიური ნიშნები და სიმპტომები
• არ არის ყურადღების გადამტანი ტრავმა
• არ არის ხერხემლის კისრის ნაწილის შუა ნაწილის მგრძნობიარობა
• არ არის ალკოჰოლისგან ან ნარკოტიკისგან ინტოქსიკაცია
• შეუძლია თვითნებურად კისრის მობრუნება > 45° მარჯვნინ და მარცხნივ
• შეუძლია მოხრა და გაშლა

ICIS რეკომენდირებული პროცედურა C-ხერხემლის გამოსარიცხად:

1. მანუალური ერთ-ხაზზე იმობილიზაციის შენარჩუნებისას, მოსინჯეთ ხერხემლის კისრისა და ზემო გულ-მკერდის ნაწილის შუა ნაწილის მგრძნობიარობა. (თუ, არსებობს ხერხემლის გულ-მკერდის ან წელის ნაწილის ტრავმაზე ეჭვი, მაშინ პაციენტი უნდა გადააბრუნოთ გვერდზე და შეამოწმოთ მთელი ხერხემალი შუანაწილის მგრძნობიარობაზე).
2. თუ, არის შუანაწილის მგრძნობიარობა, თხოვეთ მოთამაშეს აქტიურად და ნელა მოაბრუნოს თავი მარჯვნი და მარცხნივ, ზემო და ქვემოთ, მაგრამ გაჩერდნენ უნდა იგრძნობენ რომელიმეს:
   1. შუა ნაწილის ტკივილს
   2. მოძრაობას დაბრკოლებას
   3. რომელიმე ნევროლოგიურ სიმპტომს
3. თუ, რომელიმე ზემოთ მოყვანილი ნებისმიერი რამე იჩენს თავს, მაშინ მოთამაშემ მისი თავი უნდა დააბრუნოს ნეიტრალურ პოზიციაში, მანუალური ერთ-ხაზზე იმობილიზაცია უნდა შესრულდეს ხელახლა და საჭიროა, მოთამაშეს ჰქონდეს სრული ხერხემლის იმობილიზაცია და გადაყვანილი იყოს საავადმყოფოში.
4. თუ, მოთამაშეს შეუძლია ზემოთ მოყვანილის შესრულება, მაშინ მას დახმარება უნდა გაეწიოს მჯდომარე პოზიციაში და ზემოთ მოყვანილი პროცესები ხელახლა უნდა შესრულდეს (პალპაცია და მოძრაობა)
5. თუ, რომელიმე საფეხურზე ისინი იგრძნობენ, რომელიმე სიმპტომს 2-დან, მაშინ მათ დასჭირდებათ სრული ხერხემლის იმობილიზაცია.
6. თუ, მათ შეუძლიათ ძემოთ მოყვანილი დავალებების, მაშინ მათ უნდა სთხოვოთ ნელა გაამოძრაონ კისერი მოძრაობის სრული მიმართულებით. კისრის სრული შემოწმება უნდა შესრულდეს პასიორი მოძრაობების არეალიბით და წინააღდეგობის ტესტით.

კისრის დამჭერი

მტკივებულებები გვაჩვენებენ, რომ კისრის დამჭერი ამცირებს მოძრაობას ყველა მიმართულებით, მაგრამ მხოლოდ ისინი, ვერ ასრულებენ ადეკვატურ იმობილიზაციას. ამრიგად, ისინი გამოყენებული უნდა იყოს, როგორც დამხარე საშუალება მანუალური ერთ-ხაზზე იმობილიზაციისთვის ან თავის ბლოკები და ღვედები ან ფხრიწები. კისრის დამჭერის ზომები არის ხელმისაწვდომი. თუმცა, რათა შევამციროთ სატარებელი კისრის დამჭერის რიცხვი, უფრო კეთილგონივრულია გამოვიტენოთ მორგებადი კისრის დამჭერი. ის რეგულირდეს ისე, რომ მოერგოს უმეტეს ზრდასრულ პაციენტს. თუ, პრაქტიკოსი პასუხისმგებელია ბავშვებზე, მაშინ ასევე საჭირო იქნება პედიატრიული კისრის დამჭერი. მორგებადი კისრის დამჭერის გამოყენება დეტალურად აღწერილია დანართი 1-ში.

კისრის დამჭერის ეფექტურობისთვის, ის უნდა დაეყტდნოს გულ-მკერდის კანს, უკანა უკანა გულმკერდს, ლავიწებსა და ტრაპეციულ კუნთებს.

გვერდზე გადაბრუნება (Log Roll)

გვერდით გადაბრუნები მიზანია, შენარჩუნდეს ხერხემლის სწორი ანატომიური განლაგება და ამდენად, შემცირდეს ხერხემლის სვეტისა და ზურგის ტვინის შემდგომი დაზიანების რისკი, როცა ამოძრავებთ პაციენტს.

გვერდზე გადაბრუნებამ შეიძლება მოითხოვოს შემდეგი გარემოებები:

• მოთამაშის გადაადგილება გვერდით ან საზის ქვემოთა პოზიციიდან, რათა დაწვნენ ზურგზე.
• მოთავდეს მოთამაშე გრძელ გასაშლელი ან სამაშველო საკაცეზე.
• თუ, მოთამაშე აღებინებს მოხდეს მისი გვერდზე გადაბრუნება

გვერდით გადაბრუნების პროცედურა დეტალურად აღწერილია დანართი 2-ში.

იმობილიზაციის ხელსაწყოები და ტექნიკები

მოთამაშის გამოყვანის ტრადიციული მეთოდისთვის, გამოიტენება გრძელი (ხერხემლის) საკაცე. ეს მოითხოვს მოთამაშის გადაბრუნებას 90°-ით, საკაცე ყენდება მის გვერდით და პაციენტი თავსდება მასზე. შემდეგ იქნება აუცილებელი მოთამაშის გასწორება საკაცეზე, რათა დარწმუნდეთ რომ ისინი იმყოფებიან საკაცის ცენტრში. ეს მიიღწევა მოთამაშის სრიალით ზევით-ქვევით მცირე დახრილობით ან უფრო ხელსაყრელია, გრძელი საკაცის მოთავსება ზემოთ  მხოლოდ ერთი მოძრაობით საკაცეზე. რო სხეული მოთავსებულია საკაცის ცენტრში, პირველად მაგრდება ღვედები, შემდეგ თავის ბლოკები და ფხრიწები.

უფრო მეტი ყურადღება ეთმობა ახალ გასაშლელ გრძელი საკაცეს, რომელიც დამზადებულია თერმოპლასტიკისგან, როგორიცაა პროლიპროპილენი. ამ ხელსაწყოს გამოყენების დასაფუთება არის, არასაჭირო მოძრაობების თავიდან აცილება. როცა ვიყენებთ ტრადიციულ გრძელ (ხერხემლის) საკაცეს ეს მოიცავს ბრუნვას სულ მცირე 180°-ით, რათა მოთავდეს მოთამაშე საკაცეზე და მსგავსი მოძრაობებია საჭირო გადაუდებელი დახმარების დეპარტემენტში მის მოსაჭორებლად. გასაშლელი საკაცის გამოსაყენებლად საჭიროა მხოლოდ  ორი 15°-იანი გადაბრუნება შემთხვევის ადგილზე. მიუხედავად ამისა, მაინც საჭირია პაციენტის გადაყვანა გადაუდებელი დახმარების დეპარტამენტში, რათა შემოწმდეს ხერხემალი, მაგრამ ყოველ შემთხვევაში ეს არის უფრო კონტროლირებული გარემო. დამატებით, Scoop საკაცე, სჭირდება დიდი დრო, რომ გამოიწვიოს იგივე არასასურველი წნევის იშემია, რაც გამოწვეულია გრძელი საკაცით რბილ ქსოვილებზე. ახალი თერმოპლასტიკური პროლიპროპილენის გასაშლელი საკაცე, ანაცვლებს ტრადიციულ ალუმინის Scoop საკაცეს და გვთავაზობს რამდენიმე უპირატესობას. უპირატესობას:

• შესაბამისია მძიმე მოთამაშეებისთვის 159კგ-მდე
• რენტგენისთვის გამჭირვალეა
• ამცირებს პაციენტის მოძრაობას, გრძელი (ხერხემლის) საკაცესთან შედარებით
• აქვს იშემიისთვის დრო - ერთ საათი

მაგრამ, მაინც არსებობს განხილვისთვის ზოგი უარყოფითი მხარეც, როცა ვიყენებთ გრძელ გასაშლელ საკაცეს. ზოგი მოთამაშის უნიკალური სიგანე და სიმაღლე, მაგალთად რაგბის მოთამაშეები, გამოწვევაა ამ ხელსაწყოსთვის. ეს ხელსაწყო მიდრეკლია იყოს ვიწრო - 47სმ სიგანის, პირველ ხაზელებთან შედარებით, რომლებიც შეიძლება იყვნენ 70სმ-მდე. შემდეგი პრობლემაა ჩაღრმავებლი სახელურები, რომლებიც გადასაყვნად ხელის ჩავლებას ართულებს. ღვედების კომპლექტის გამოყენება, შეიძლება შეამსუბუქოს ეს პრობლემა. შემდეგ მსჯელობა არის, როცა მცდელობაა მაღალი მოთამაშის გადაყვანის, მაგალითად მეორე ხაზელის რაგბიში, ამან შეიძლება გამოიწვიოს სიმძიმის ცენტრის გადატა ალუმინის განფენილობებზე. ეს შეიძლება გამოსწორდეს დამხმარე სახელოებისა და ვაკუუმის მატრასის გამოყენებით.

იხილეთ დანართი 4

როცა, საეჭვო ხერხემლის ტრავმის მქონე პაციენტის ტრანსპორტირებას მიაქვს დიდი დრო (> 45 წუთი), განხილული უნდა იყოს მისი ტრანსპორტირება ვაკუუმის მატრასის გამოყენებით. იხილეთ დანართი 5.

სათამაშო მოედნიდან  გამოყვანა უნდა განხორციელდეს გამოცდილი და კარგად ნასწავლი გუნდის მიერ. ღონისძიებამდელი რეპეტიცია უნდა შესრულდეს, ყოველი ღონისძიება/თამაშის წინ. გუნდმა ტრავმირებული მოთამაშე უნდა გადაიყვანონ მიმართულებით - ფეხები წინ, რათა ბოლოში მყოფი მომვლელი იყოს მოთამის თავთან, რადგან უყუროს საითკენ მიდიან. იხილეთ დანართი 3.

დახმარება, გამომყვანი გუნდის სრიალის ან ტრავმირებული მოთამაშის დავარდნის არის, შეკვეთეთი დამზადებული მსუბუქი ორადგილიანი მანქანის გამოყენება. მანქანის გამოყენება უკუაგდებს მძიმე მოთამაშეების ხშირად გადაყვანის რისკს სრიალა ზედაპირზე. უმნიშვნელოვანესია, ღონისძიებისწინა ვარჯიშის შესრულება, რათა განისაზღვროს შესაბამისი გზა სამედიცინო ოთახისკენ ან მომლოდინე სასწრაფო დახმარების მანქანისკენ.

ტრანსპორტირება და საბოლოო ზრუნვა

პირველადი და მეორედი (თუ შესაბამასია) დათვალიერებისას, მნიშვნელოვანია იმის გაგება, რომ მოთამაშის კლინიკური მდგომარეობა შესაძლოა შეიცვალოს და რეგულარული ხელახალი შეფასება მნიშვნელოვანია.

თანაბრად მნიშვნელოვანია, რომ სასიცოცხლო ორგანოების შეფასება და რომელიმე პერიფერიული ნევროლოგიური დეფიციტი არის ჩაწერილი, რაც საშუალებას იძლევა ტენდენციების განსაზღვრელად. ეს ინფორმაცია, SAMPLE-ის ისტორიასთან ერთად, თან უნდა ახლდეს თან საავადმყოფოში გადაყვანისას.

საეჭვო ხერხემლის ტრამვის მქონე მოთამაშის გადაყვანა უნდა განხორციელდეს, მხოლოდ შესაბამისი კვალიფიციური სასწრაფო დახმარების მანქანის პერსონალის მიერ, სწორი აღჭურვილობით.

მოთამაშე, რომელსაც აქვს ხერხემლის ტრავმისგან ტკივილი/მგრძნობიარობა, საუკეთესო შემთხვევაში ტრანსპორტირებული უნდა იყოს მთავარ ტრავმის ცენტრში, ხერხემლის დაზიანების მხარდაჭერით. ამან შეიძლება მოითხოვოს სასწრაფო დახმარების ვერტმფრენის გამოყენება.

არსებობს ზოგი ფაქტი, რომ ადრინდელი დახურული შემცირება, 4 საათის განმავლობაში ხერხემლის დაზიანების ბი-ფაცეტური ან უნი-ფაცეტური დისკოლოკაციები, იწვევს გაუმჯობოსებულ შედეგებს, გვიანდელი შემცირება (Newton D 2011).

ნესტრები

„ნესტრები“ და „სანთურები“ არის დამახასიათებლად ხშირი რაგბიში და უნდა მოხდეს მათი გაცალკევება ხერხემლის დაზიანებებისგან.

განმარტება

ძლიერი ტკივილი, ცალმხრივი, ნევროლოგიური შემთხვევები გამოწვეული მახვილი ტრავმატული ნერვის დაზიანებისგან, რასაც გავლენა აქვს ზემო ფესვზე ან ბრანქიალური წნულის ღეროზე.

პათოლოგია

დაზიანებამ შეიძლება გამოიწვიოს, რომელიმე ქვემოთ ჩამოთვლილი:

• ნეუროპრაქსია
• აქსონოტმეზისი
• ნერვის სრული ანატომიური გადაკვეთა

გამოვლენა

ნესტარისთვის დამახასიათებელია ქვემოთ ჩამოთვლილი:

• ტრავმის მიღების მექანიზმი ჩვეულებრივ არის
  • კისრის გვერდითი მოხრა, რამაც გამოიწვია ნერვის კომპრესია
  • კისრის გვერდითი მოხრა, რამაც გამოიწვია ნერვის ტრაქცია
  • მხრის დეპრესია, რამაც გამოიწვია ნერვის ტრაქცია
• ჩვეულებრივ გავლენა აქვს C5/6 ნერვის ფესვზე ან ზემო ბრანქიალური წნულის ღეროზე. C5/6 მიოტომები შეიძლება შეფასდეს წინააღმდეგობის ტესტირებით
  • მხრის მოზიდვა
  • მხრის გარეგანი ბრუნვა
  • იდაყვის მოხრა
• მგრძნობიარე სიმპტომები ჩვეულებრივ ალაგდება წამებში
• მოტორული სიმპტომები შესაძლოა მდგრადი იყოს

მოედანზე  - „წითელი დროშები“

ქვემოთ ჩამოთვლილი ნიშნები და სიმპტომები განხილული უნდა იყოს, როგორც „წითელი დროშები“:

• ორმხრივი სიმპტომები/ნიშნები
• კისრის შუანაწილის ტკივილი
• კისრის მოძრაობა მტკივნეულია
• კისრის მოძრაობის დაბრკოლება
• უწყვეტი მგრძნობიარე სიმპტომები - ტკივილი ან დიზესთეზია
• უწყვეტი მნიშვნელოვანი სისუსტე

ასევე უნდა განხორციელდეს, ხერხემლის კისრის ნაწილის მაღალი ინდექსით საეჭვო დაზიანების განსაკუთრებული ზრუნვა, პირველივე გამოვლენაში და მოთამაშეებში პერიოდული ნესტრებით; როცა გამოვლენა, მათი ჩვეულებრივი სიმპტომებისა და ნიშნებისგან არის განსხვავებული. ასეთ შემთხვევებში, მოთამაშე მკურნალობა უნდა ჩაუტარდეს და იმართოს,  როგორც პოტენციური ხერხემლის დაზიანებისას.

შეჯამება

საეჭვო ხერხემლის დაზიანების მქონე მოთამაშის შეფასება და მკურნალობა მოითხოვს,  შესაბამისი სიცოცხლის გადარჩენის ზრუნვის სწრაფ შეფასებასა და ჩართულობას.

სისტემური მიდგომა მოთხოვნილია, რათა დარწუნდეთ, რომ დაზიანება არის განსაღვრული და მკურნალობა შესრულებულია სწორი მიმდევრობით.

• SAFE მისვლა
• პირველად შეფასება
• რეანიმაცია მოთხოვნის შესაბამისად
• განმეორებითი შეფასება
• მეორადი დათვალიერება
• საბოლოო ზრუნვა

სწავლების მნიშვნელოვანი პუნქტები

• ABC ისევ სრულდება, როგორც პრიორიტეტი საეჭვო ხერხემლის დაზიანების მქონე პაციენტებისთვის.
• ხერხემლის დაზიანების მქონე პაციენტები ავლენს სპეციფიკურ პრობლემებს შეფასებისა და ჩარევის მიმდინარეობისას.
• მანუალური ერთ-ხაზზე სტაბილიზაცია უნდა შენარჩუნდეს პაციენტთან პირველი კონტაქტიდან, სანამ საკაცეზე იმობილიზაცია არ იქნება მიღწეული, თავის ბლოკები და ღვედები ან როცა გადაწყდება, რომ იმობილიზაცია არ არის საჭირო.
• თუ, გაქვს ეჭვი მოახდინეთ იმობილიზაცია
• ტრანსპორტირებისთვის სწორი მომზადება საბოლოო მკურნალობისთვის, შესაბამისი დოკუმენტაციითა და კომუნიკაციით მიმღებ საავადმყოფოსთან.
• საეჭვო ხერხემლის დაზიანების მქონე მოთამაშეების გადაადგილების ტექნიკებისა და იმობილიზაცის პრაქტიკა რეგულურად უნდა შესრულდეს, სამედიცინო გუნდისა და დამხარებიის მიერ.

ბიბლიოგრაფია

დანართები

დანართი 1

• მოითხოვს 2 ადამიანს
• ერთ-ხაზზე მანუალური იმობილიზაცია
• კისრის დამჭერის ზომა (ნიკაპის ქვედა ხაზი ტრაპეციასთან)
• ფრთხილად მოათავსეთ კისრის დამჭერი

1. ერთ-ხაზზე იმობილიზაცია
2. კისრის დამჭერის ზომის გაზომვა
3. კისრის დამჭერის ზომის შემოწმება
4. კისრის დამჭერის მორგება
5. კისრის დამჭერია ადგილზეა

ფაქტები აჩვენებს, რომ ხერხემლის კისრის ნაწილის დამჭერი ამცირებს მოძრაობას ყველა მხარეს, მხოლოდ დამჭერი, ვერ ახდენს ადეკვატურ იმობილიზაციას და ამრიგად, დამატებით გამოყენებული უნდა იყოს მანუალური ერთ-ხაზზე სტაბილიზაცია ან თავის ბლოკები და ფხრიწები.

დანართი 2 : გვერდზე გადაბრუნება

• მოითხოვს მინიმუმ 5 ადამიანს
• პაციენტის ხელები გვერდებზეა ან მოხრილია
• გუნდის ლიდერი თავთან : ერთ-ხაზზე იმობილიზაცია
• ყველაზე მაღალი იჭერს გარე მხარს და იდაყვს
• შემდეგი სიმაღლით ერთი ხელით იჭერს მენჯს და მეორეს ამოუდებს გარე ბარძაყს
• ყველაზე დაბალი ორივე ხელს ამოდებულია, ერთი გარე მუხლზე და მეორე გარე ქვემო ფეხზე
• გადაბრუნება არის ჰარმონიულად კონტროლირებული, გუნდის ლიდერის მიერ
• წელის შემოწმება შეიძლება შესრულდეს მუხეთე ადამიანის მიერ

დანართი 3 : გასაშლელი საკაცე

1. საკაცის მოზომვა
2. პირველი დახრა, საკაცე შეცურებულია თავის დასადებით
3. გვერდზე გადაბრუნება და მეორე ფრთა
4. სხეულის ღვედები პირველ რიგში და შემდეგ თავის ბლოკები
5. პაციენტი დაცულია სამი პუნქტის იმობილიზაციით

დანართი 4 : ვაკუუმის მატრასი

მოთამაშე ჩაფლულია ვაკუუმის მატრასში

მოთამაშე შეფუთულია ვაკუუმის მატრასში